اسپیرومتری (Spirometry) : ارزیابی عملکرد ریه در طب کار
مقدمه
سلامت دستگاه تنفسی، یکی از ارکان اساسی حفظ کیفیت زندگی و توان کاری افراد است. در محیطهای صنعتی، کارگران ممکن است در معرض عوامل زیانآور تنفسی مانند گرد و غبار، بخارات شیمیایی، دود و گازهای سمی قرار گیرند. اسپیرومتری یکی از مهمترین تستهای پاراکلینیکی در پزشکی شغلی است که برای ارزیابی عملکرد ریه و شناسایی بیماریهای ریوی ناشی از کار بهکار میرود.
تعریف اسپیرومتری
اسپیرومتری یک آزمون ساده و غیرتهاجمی است که حجمها و ظرفیتهای ریوی و سرعت جریان هوا در طول دم و بازدم را اندازهگیری میکند. این تست به تشخیص بیماریهایی مانند آسم شغلی، برونشیت مزمن، بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) و فیبروز ریوی کمک میکند.
اهمیت اسپیرومتری در طب کار
تشخیص زودهنگام بیماریهای ریوی شغلی پیش از پیشرفت و بروز علائم شدید.
ارزیابی میزان آسیب ناشی از مواجهه با آلایندههای هوا در محیط کار.
بررسی اثربخشی اقدامات حفاظتی و تهویه صنعتی.
پایش سلامت کارکنان در مشاغل پرخطر مانند معادن، صنایع شیمیایی، جوشکاری و کارگاههای ساختمانی.
روش انجام اسپیرومتری
1. آمادهسازی فرد
عدم مصرف سیگار، کافئین و داروهای برونکودیلاتور قبل از تست (مطابق دستور پزشک).
قرارگیری در وضعیت نشسته و استفاده از گیره بینی برای جلوگیری از نشت هوا.
2. اجرای تست
فرد پس از دم عمیق، باید تمام هوای ریههای خود را با حداکثر سرعت و قدرت به داخل دستگاه اسپیرومتر بازدم کند.
ممکن است تست چند بار تکرار شود تا نتیجه دقیق و قابل اعتماد به دست آید.
3. پارامترهای اصلی در اسپیرومتری
FVC (ظرفیت حیاتی اجباری): بیشترین حجم هوایی که فرد میتواند پس از یک دم عمیق بازدم کند.
FEV1 (حجم بازدمی اجباری در یک ثانیه): حجم هوایی که فرد در اولین ثانیه بازدم خارج میکند.
FEV1/FVC Ratio: نسبت این دو مقدار، شاخص مهم در تشخیص بیماریهای انسدادی ریه.
تفسیر نتایج
کاهش FEV1/FVC: نشانه الگوی انسدادی (مثل آسم و COPD).
کاهش FVC با نسبت طبیعی: نشانه الگوی محدودیتی (مثل فیبروز ریوی).
مقایسه نتایج با مقادیر پیشبینی شده بر اساس سن، جنس، قد و وزن فرد.
استانداردها و الزامات قانونی
بر اساس دستورالعملهای سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مقررات ملی طب کار، انجام اسپیرومتری برای کارگرانی که در معرض آلایندههای ریوی هستند، حداقل سالی یکبار توصیه میشود.
نتیجهگیری
اسپیرومتری روشی سریع، دقیق و مقرونبهصرفه برای پایش عملکرد ریه است. تشخیص بهموقع اختلالات ریوی به کمک این تست، نه تنها از پیشرفت بیماری جلوگیری میکند، بلکه به کارفرمایان و پزشکان طب کار در اتخاذ تصمیمات حفاظتی مؤثر کمک شایانی خواهد کرد.
